O gminie Włoszakowice
Charakterystyka
Gmina Włoszakowice położona jest w południowo-zachodniej części województwa wielkopolskiego, na obszarze historycznie stanowiącym granicę Wielkopolski i Śląska. W jej skład wchodzi obecnie 12 sołectw – Boguszyn, Boszkowo, Bukówiec Górny, Charbielin, Dłużyna, Dominice, Grotniki, Jezierzyce Kościelne, Krzycko Wielkie, Sądzia, Skarżyń i Zbarzewo. Siedzibą samorządu są Włoszakowice – duża i doskonale rozwinięta wieś zamieszkiwana przez ponad 3,5 tys. stałych mieszkańców. Populacja całej gminy, której powierzchnia wynosi 127 km2, wynosi prawie 10 tys. osób, co czyni ją najliczniejszą w powiecie leszczyńskim.
Obszar gminy jest niezwykle atrakcyjny pod względem turystycznym, tak więc każdy znajdzie tutaj coś dla siebie. Lekko pofałdowany teren oraz gęste lasy tworzą idealne warunki do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej. W okolicy można zobaczyć wiele ciekawych zabytków, a także wypocząć nad wodą. O miejscowych walorach świadczy chociażby fakt, że w okresie letnim gminę odwiedzają dziesiątki tysięcy wczasowiczów.
Najłatwiej dostać się tutaj samochodem, jadąc dobrze utrzymanymi drogami powiatowymi od strony Leszna, Śmigla, Wschowy i Wolsztyna. Alternatywnym sposobem dotarcia na teren gminy jest kolej, kursująca na trasie Leszno-Zbąszynek. Dodatkową atrakcją jest to, że wagony ciągnie czasami zabytkowa lokomotywa parowa z parowozowni w Wolsztynie. Można zdecydować się też na podróż autobusem lub busem.
Gmina Włoszakowice aktywnie współpracuje z niemieckim miastem Kröpelin oraz czeskimi gminami Červená Voda i Králíky.
Historia
Pierwsza wzmianka o osadach i ludziach mieszkających na terenie gminy Włoszakowice pochodzi z 1210 roku, kiedy to książę Władysław Odonic wystawił dokument fundacyjny dla mającego powstać w okolicy klasztoru cystersów.
Od 1387 roku ziemie te należały do rodu Borków Gryżyńskich, którego pierwszy przedstawiciel, Przybysław, ufundował nowe kościoły w Bukówcu Górnym i Włoszakowicach. W 1482 roku w majątku Krzyckich herbu Kotwicz (obecnie są to dwie wsie – Krzycko Małe i Krzycko Wielkie) na świat przyszedł Andrzej Krzycki – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, humanista renesansowy oraz sekretarz króla Zygmunta Starego i królowej Bony.
Do 1513 roku majątek włoszakowicki stopniowo przechodził na własność rodu Opalińskich. Znamienity wkład w gospodarczy rozwój tych terenów położył przede wszystkim Andrzej Opaliński. Jednym z przedstawicieli rodziny był też wojewoda wielkopolski Krzysztof Opaliński, który zmarł we Włoszakowicach w grudniu 1655 roku. Wkrótce potem Katarzyna, córka Jana Karola Opalińskiego, wzięła ślub z magnatem Stanisławem Leszczyńskim, a ziemie te stały się dobrem tego właśnie późniejszego króla Polski oraz księcia Lotaryngii i Baru.
Andrzej Krzycki
Dokument fundacyjny Władysława Odonica
W 1738 roku klucz włoszakowicki wykupiła rodzina Sułkowskich. Na polecenie księcia Aleksandra Józefa Sułkowskiego w latach 1749-1751 powstał we Włoszakowicach nietypowy pałac myśliwski, mający kształt trójkąta równobocznego ze ściętymi kątami.
W 1785 roku urodził się najsłynniejszy w dziejach włoszakowiczanin, a mianowicie Karol Kurpiński – kompozytor, dyrygent i pedagog, który pierwsze nauki zdobywał pod okiem swego ojca Marcina, miejscowego organisty i nauczyciela szkoły parafialnej. W tym samym roku dobra włoszakowickie trafiły w ręce niemieckich książąt Anhalt-Koethen (później Anhalt-Dessau). Sytuacja ta nie uległa zmianie aż do końca 1919 roku. 17 stycznia 1920 roku nastąpiło symboliczne przejęcie ziem powiatu leszczyńskiego przez polską administrację.
Dokonany w 1793 roku przez Prusy, Rosję i Austrię drugi rozbiór Polski spowodował, że majątek włoszakowicki został administracyjnie włączony do powiatu wschowskiego w Prusach Południowych. Początkowo stosunki między Polakami i Prusakami były poprawne, cechował je nawet pewien liberalizm. Zaborcy zadowalali się lojalnością tubylców, przez co pierwotnie nie próbowali na siłę ich germanizować.
Sytuacja zmieniła się wraz z ogłoszeniem doktryny Kulturkampfu. Mieszkańcy gminy Włoszakowice skutecznie bronili jednak swojej polskości, stawiając opór okupantom poprzez działania pozytywistyczne, co było oddźwiękiem aktywności wszystkich Wielkopolan. Powstał wówczas Bank Ludowy, a po wsiach zakładane były kółka rolnicze, chóry i bractwa kościelne. Zauważalne stały się również zmiany w sposobach uprawy, zwiększenie plonów i rozkwit warsztatów rzemieślniczych. Wszystkie wsie rozwijały się niezwykle dynamicznie, a budowa linii kolejowej z Leszna do Zbąszynka w 1896 roku jeszcze bardziej przyśpieszyła nowoczesne procesy cywilizacyjne na tych terenach.
Msza polowa z okazji Święta Konstytucji 3 Maja
Rozwój gminy wstrzymał wybuch I wojny światowej, gdyż wielu jej mieszkańców musiało brać czynny udział w działaniach wojskowych po stronie Prus. 27 grudnia 1918 roku w Poznaniu wybuchło powstanie wielkopolskie, w które tutejsi mieszkańcy zaangażowali się nader aktywnie. Zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego gmina Włoszakowice powróciła do Polski i została włączona do powiatu leszczyńskiego, stając się jednocześnie gminą graniczącą z Rzeszą Niemiecką.
Mogiła powstańcza na włoszakowickim cmentarzu
1 września 1939 roku o godzinie 6.00 padły pierwsze strzały na granicy polsko-niemieckiej. Wkrótce też zostało wydane polecenie ewakuacji ludności cywilnej, a 6 września wprowadzono niemiecki zarząd nad gminą. 21 października 1939 roku miał miejsce pierwszy mord dokonany na cywilach przez Niemców – na placu w centrum Włoszakowic rozstrzelano siedmiu Polaków w ramach ludobójczej Operacji Tannenberg. W czasie okupacji niemieckiej z terenu tego wysiedlono około 1400 mieszkańców.
Lata powojenne wiązały się z odbudową kraju ze zniszczeń wojennych. Był to również okres zmian ustrojowych i powszechnej nacjonalizacji. Zmieniały się sposoby wytwórczości – w dużym stopniu odchodziło się od rolnictwa na rzecz ogrodnictwa. Prężnie rozwijało się też rzemiosło.
Okres transformacji ustrojowej po 1989 r. był czasem odrodzenia się samorządu i pierwszych wolnych wyborów. Od tamtego momentu gmina nieprzerwanie się rozwija, stwarzając doskonałe warunki do mieszkania i pracowania na swoim terenie.
Gospodarka
Siłą gminy Włoszakowice są niewątpliwie jej przedsiębiorczy mieszkańcy, posiadający najlepsze cechy Wielkopolan. Kultywują i pielęgnują oni wartości pozytywistyczne, takie jak pracowitość, sumienność, oszczędność i gospodarność. Dzięki tym cechom w gminie działa ponad 700 podmiotów gospodarczych, a bezrobocie kształtuje się na rekordowo niskim poziomie.
Największym pracodawcom w okolicy jest firma Werner Kenkel Sp. z o.o. z siedzibą w Krzycku Wielkim, która zatrudnia ponad 1000 osób. To jedno z najnowocześniejszych przedsiębiorstw w regionie leszczyńskim, działające nieprzerwanie od 1979 roku, zajmuje się produkcją tektury falistej i opakowań. Inne duże firmy funkcjonujące na terenie gminy to m.in.: TPD Jacek Frankowski (produkcja palet), Hermes (produkcja napojów), PPHU „John” (wyroby garmażeryjne), Tartak Stefan (produkcja tartaczna i przetwórstwo drewna) i PPHU Palimex (produkcja palet).
We Włoszakowicach swój oddział ma Bank Spółdzielczy, funkcjonuje Urząd Pocztowy, doskonale prosperuje kilka restauracji, kawiarnia i hotel oraz dostępne są markety i stacje benzynowe. Swoją siedzibę ma tutaj również powołane do życia jeszcze przed wojną Nadleśnictwo Włoszakowice, administrujące na ponad 130 km2 lasów. Wielkopowierzchniowe sklepy spożywczo-przemysłowe można ponadto spotkać w Boszkowie-Letnisku i Krzycku Wielkim.
Na terenie gminy znajdują się też piekarnie piekące tradycyjny chleb i ciasto drożdżowe, a w Jezierzycach Kościelnych funkcjonuje rodzinna mleczarnia, wytwarzająca sery i produkty mleczne o niepowtarzalnym smaku. Z kolei pochodzące z tutejszych ogrodnictw pomidory oraz inne warzywa i owoce szklarniowe mają renomę ogólnopolską.
Ze swej strony samorząd stwarza jak najlepsze warunki dla przedsiębiorców. Większość terenu gminy jest zwodociągowana i skanalizowana, a Gminny Zakład Komunalny Sp. z o.o. stale realizuje nowe inwestycje. Dzięki krajowym i unijnym programom wsparcia nieustannie poprawia się też stan infrastruktury technicznej, w tym komunikacyjnej, za co odpowiada przede wszystkim Zarząd Dróg Gminnych. Bardzo dogodny dojazd do Poznania i Wrocławia sprzyja inwestowaniu w tej okolicy. Na dworcu kolejowym we Włoszakowicach funkcjonuje ponadto bocznica towarowa ułatwiająca przeładunek i masowy transport kolejowy.
Siedziba Nadleśnictwa Włoszakowice
Firma Werner Kenkel w Krzycku Wielkim
Turystyka i rekreacja
Około 35% obszaru gminy stanowi stara graniczna puszcza, częściowo objęta ochroną w ramach Przemęckiego Parku Krajobrazowego i programu Natura 2000. To właśnie te tereny doskonale nadają się do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej.
Miłośnicy wodnych szaleństw z pewnością docenią wypoczynek nad największym w okolicy Jeziorem Dominickim. Ten liczący 384 hektary akwen (w pierwszej klasie czystości) połączony jest systemem kanałów z innymi pobliskimi jeziorami, tworząc urokliwy Konwaliowy Szlak Kajakowy.
Wzdłuż linii brzegowej jeziora silnie rozwinęła się baza noclegowa w Boszkowie-Letnisku i Dominicach, gdzie oferuje się pobyty w obiektach o standardzie od 1 do 3 gwiazdek. Bogatą ofertę hotelową uzupełniają liczne restauracje i punkty gastronomiczne rozrzucone po obu miejscowościach. Przy największych okolicznych plażach funkcjonują dodatkowo ośrodki żeglarskie. Boszkowo-Letnisko to również idealne miejsce na zjazd firmowy lub szkolenie. Wszystko za sprawą rozbudowanego zaplecza konferencyjnego, które zapewnia jednocześnie możliwość relaksu po intensywnej pracy.
W razie niesprzyjających warunków atmosferycznych ciekawa alternatywa to możliwość zwiedzenia miejscowych zabytków. Najważniejszym z nich jest zbudowany w 1752 roku Pałac Sułkowskich we Włoszakowicach wraz z oficynami i pięknym parkiem. W dawnej rezydencji książęcej swoją siedzibę ma obecnie Urząd Gminy, a w pobliskich budynkach mieszczą się: sala widowiskowa, muzeum Karola Kurpińskiego, izba regionalna, przedszkole oraz podstacja pogotowia ratunkowego.
Zachód słońca nad Jeziorem Dominickim
Pałacowy park najlepiej zwiedzić w trakcie spaceru, podczas którego można zobaczyć jeden z najstarszych platanów w Polsce (obwód 795 cm) oraz poznać historię gminy Włoszakowice zapisaną na dużych kamieniach. Następnie warto skierować się w stronę wczesnobarokowego kościoła pw. św. Trójcy z 1643 roku, gdzie pierwsze kroki w grze na organach stawiał Karol Kurpiński. Na tej samej ulicy znajdują się też dwa domy z muru pruskiego, w tym jeden zaadoptowany na restaurację. Z kolei idąc w drugim kierunku, w stronę Bukówca Górnego, mija się włoszakowicką stację kolejową – typowy przykład pruskiej budowli użyteczności publicznej z początku XX wieku.
Leśniczówka Koczury
Będąc w Bukówcu Górnym należy zwrócić uwagę na kościół pw. św. Marcina z 1825 roku. Przy drodze do Boguszyna mieści się z kolei izba regionalna z ekspozycją tradycyjnych narzędzi polowych i domowych zebranych przez mieszkańców wsi. Wokół miejscowości można też oglądać zabytkowe wiatraki, tzw. koźlaki.
Parafia w Dłużynie szczyci się dwoma świątyniami – neorenesansowym kościołem pw. św. Jakuba w Dłużynie i Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Charbielinie. Kolejny ciekawy kościół – drewniany, ale z murowaną wieżą (zbudowany prawdopodobnie na początku XIX wieku) – znajduje się w Jezierzycach Kościelnych. Koniecznie trzeba też zobaczyć najstarszy w gminie kościół w Zbarzewie (wybudowany w stylu gotyckim w 1470 roku) wraz z barokową kruchtą, plebanią z pierwszej połowy XIX wieku oraz drewnianą dzwonnicą z 1938 roku.
Warte zobaczenia są także leśniczówki położone na terenie gminy i Nadleśnictwa Włoszakowice. Jedną z najchętniej odwiedzanych jest Krzyżowiec, usytuowana przy skrzyżowaniu dróg prowadzących do Leszna i Wschowy. Znajduje się przy niej utworzone w 1996 roku miniarboretum z wieżą widokową, z której można podziwiać różne ciekawe rośliny. Przy leśniczówce rosną również wiekowe dęby oraz stoją piece do wypalania węgla drzewnego, tzw. retorty.
Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Zbarzewie
Kolejną równie popularną leśniczówką są Koczury ze znaną w okolicy ochronką dla zwierząt. Trafiają do niej wszystkie zwierzęta leśne (i nie tylko), które w wyniku kontuzji lub działania człowieka nie mogą samodzielnie egzystować w środowisku naturalnym.
Niezwykle urokliwie położona w sercu lasu leśniczówka Mścigniew stanowi idealną bazę wypadową na piesze wycieczki, przejażdżki rowerowe czy jesienne grzybobranie. Jest to jednocześnie kwatera myśliwska, zapewniająca nocleg w centrum dawnej puszczy. W pobliżu znajdują się malowniczo usytuowane jeziora Zapowiednik i Brzeźnie.
Platan we włoszakowickim parku
Oświata, kultura i sport
Na terenie gminy istnieje pięć szkół – cztery szkoły podstawowe w Bukówcu Górnym, Dłużynie, Jezierzycach Kościelnych i Krzycku Wielkim oraz Zespół Szkół Ogólnokształcących we Włoszakowicach (oferujący również naukę w szkole zawodowej i liceum). Przy włoszakowickiej placówce oświatowej funkcjonuje pełnowymiarowa hala sportowo-środowiskowa. We Włoszakowicach działają ponadto trzy przedszkola – jedno samorządowe (z oddziałami we wsiach, w których znajdują się szkoły) oraz dwa prywatne.
Uzupełnieniem kształcenia szkolnego są zajęcia dodatkowe organizowane przez Gminny Ośrodek Kultury we Włoszakowicach dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Wśród najważniejszych wymienić należy Ognisko Muzyczne, Studio Piosenki, grupę teatralną i zespoły śpiewacze w prawie każdej wsi. GOK sprawuje ponadto pieczę nad muzeum Karola Kurpińskiego oraz izbą regionalną we Włoszakowicach. Od prawie 30 lat wydaje też lokalny miesięcznik „Nasze Jutro”.
Na szczególne podkreślenie zasługuje amatorski ruch artystyczny w gminie Włoszakowice. Działają tu m.in.: Chór Męski im. Karola Kurpińskiego (od 1959 r.), Chór Żeński „Cantilena”, Chór Szkolny „Musicarolla”, Zespół Regionalny im. Anny Markiewicz (od 1964 r.), Kapela Dudziarska „Manugi”, Kabaret „Dziura”, a od niedawna również Młodzieżowa Orkiestra Dęta „Blue Brass Band” i mażoretki „Twins”.
Zespół Szkół Ogólnokształcących we Włoszakowicach
Gmina Włoszakowice to również ważne miejsce na kulturalnej mapie Polski. Od z górą 50 lat odbywają się tu corocznie w maju Konkursy Młodych Muzyków (objęte patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego), których organizatorem jest Towarzystwo Muzyczne im. Karola Kurpińskiego. Wśród cennych inicjatyw kulturalnych warto także wymienić letnie kursy wokalne organizowane we współpracy z Akademią Muzyczną w Poznaniu oraz „Wieczory z Krzyckim”.
Chór Męski im. Karola Kurpińskiego
Mistrzostwa gminy w narciarstwie alpejskim
Nie można poza tym zapomnieć o licznych imprezach sportowo-rekreacyjnych, nadzorowanych w większości przez Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji. Organizacją największej z nich zajmuje się Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” z Bukówca Górnego, które zazwyczaj wczesną wiosną przygotowuje ogólnopolski Bieg Sokoła. Do równie dużych wydarzeń należy też zaliczyć majowe Zawody w Powożeniu Zaprzęgami Parokonnymi im. Józefa Lipowego w Bukówcu Górny oraz czerwcowy Międzynarodowy Turniej Piłkarski we Włoszakowicach (z udziałem drużyn z Czech i Niemiec). Sporą popularnością cieszą się ponadto festyny szkolne, dożynki wiejskie i jesienny Gminny Jarmark w Bukówcu Górnym.
W gminie funkcjonują trzy grające na dobrym poziomie drużyny piłki nożnej – „Dąb” Boguszyn, GKS Włoszakowice i „Sokół” Włoszakowice, występujące w niższych klasach rozgrywkowych. Działa tutaj także kilka amatorskich ekip piłkarskich, a także zespół piłki ręcznej SPR Włoszakowice oraz klub kolarsko-biegowy „Kołownik” Włoszakowice. Bardzo żywe działania podejmują ponadto: Włoszakowickie Bractwo Kurkowe, hodowcy koni z Bukówca Górnego oraz klub UKS „Sokolik” działający przy szkole w Bukówcu Górnym.
Na zakończenie warto również wspomnieć o funkcjonowaniu Ochotniczych Straży Pożarnych. Strażacy-ochotnicy działają w prawie każdej miejscowości gminy, stale podnosząc swoje umiejętności i kwalifikacje. Najlepiej wyposażone są jednostki z Krzycka Wielkiego i Włoszakowic, włączone do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego.
Bukówieckie zawody w powożeniu