80. rocznica niemieckiej zbrodni

Dodano: 21 października 2019

80. rocznica niemieckiej zbrodni

Dokładnie 80 lat po publicznej egzekucji polskich patriotów we Włoszakowicach, której 21 października 1939 roku dokonało niemieckie komando policji bezpieczeństwa, odbyły się uroczystości upamiętniające to jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w historii naszej gminy. Tym razem, ze względu na przypadającą okrągłą rocznicę zbrodni, miały one szczególnie podniosły charakter.

Coroczne obchody rozpoczęły się tradycyjnie w miejscowym kościele pw. św. Trójcy, gdzie patriotyczną mszę świętą w intencji pomordowanych oraz innych ofiar działań wojennych w latach 1939-45 koncelebrowali ksiądz proboszcz Andrzej Szulc i ksiądz wikariusz Dominik Dutkiewicz. Bezpośrednio po nabożeństwie przemaszerowano na pobliski cmentarz parafialny, by na tamtejszej wspólnej mogile z ciałami Józefa Kaczmarka, Andrzeja Kociuckiego i Wojciecha Mikołajczaka ze Święciechowy, Józefa Przerackiego z Krzycka Wielkiego, Stanisława Urbaniaka z Dąbcza, Karola Zapłaty z Długich Stałych oraz Ignacego Żmudy z Leszna złożyć wiązanki kwiatów i znicze. W ten sam sposób pamięć o zamordowanych Polakach uczczono również przy tablicy pamiątkowej z ich nazwiskami, która znajduje się na obecnym placu 21 Października (w miejscu kaźni). Uroczystość w centrum Włoszakowic uświetniło dodatkowo odczytanie apelu pamięci przez kapitana Dominika Żukiewicza oraz oddanie salwy honorowej przez Kompanię Honorową 4. Zielonogórskiego Pułku Przeciwlotniczego im. gen. dyw. Stefana Roweckiego „Grota” pod dowództwem kapitana Roberta Rybskiego.

Druga część obchodów odbyła się w reprezentacyjnej Sali Trójkątnej włoszakowickiego Pałacu Sułkowskich. Tutaj nastąpiło oficjalne podpisanie umów o współpracy pomiędzy Zespołem Szkół Ogólnokształcących we Włoszakowicach (reprezentowanym przez dyrektora Jarosława Zielonkę), a 4. Zielonogórskim Pułkiem Przeciwlotniczym w Czerwieńsku (reprezentowanym przez płk. dr Mirosława Szweda) i Powiatową Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w Rydzynie (reprezentowaną przez dyrektor Ewę Rosolską). O oprawę artystyczną uroczystości zadbali uczniowie miejscowej szkoły, recytując wiersze o wydźwięku patriotycznym, oraz Mariola Jagodzik i Marek Wodawski, wykonując na cztery ręce dwa utwory fortepianowe.

Poza wymienionymi wyżej osobami w obchodach uczestniczyli również inni goście honorowi, w tym: pułkownik Piotr Kaczmarek (reprezentujący Dowódcę Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej gen. broni Jarosława Mikę), Wojskowy Komendant Uzupełnień w Lesznie podpułkownik Roman Krajniak, kapitan Norbert Garbacz (reprezentujący Dowódcę 125. Batalionu Lekkiej Piechoty w Lesznie), starosta leszczyński Jarosław Wawrzyniak, wójt gminy Włoszakowice Robert Kasperczak, radni Rady Gminy Włoszakowice z przewodniczącym Kazimierzem Kurpiszem na czele oraz kapitan Joanna Kiąca-Fryczkowska (w czasie II wojny światowej żołnierz Szarych Szeregów, łączniczka Armii Krajowej, uczestniczka Powstania Warszawskiego i więźniarka kilku niemieckich obozów koncentracyjnych). Nie zabrakło również pocztów sztandarowych i delegacji reprezentujących lokalne instytucje i organizacje, a więc: Koło Gminne Związek Kombatantów i Byłych Więźniów Politycznych RP we Włoszakowicach (z prezes Lucyną Wójcik na czele), Włoszakowickie Bractwo Kurkowe, OSP Włoszakowice, Kółko Rolnicze, Towarzystwo Kolejarzy, Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Karola Kurpińskiego, Przedszkole nr 2 we Włoszakowicach (z dyrektor Lidią Olejnik na czele), Koło Gospodyń Wiejskich oraz Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Pochód ulicami wsi poprowadziła Młodzieżowa Orkiestra Dęta „Blue Brass Band” pod dyrekcją Lidii Misiornej oraz towarzyszące jej Mażoretki „Twins” z Włoszakowic.

A.A.

***

Krótki rys historyczny wydarzeń sprzed 80 lat

Po 1 września 1939 roku (już od pierwszych dni okupacji) w całym kraju, a więc i w Wielkopolsce, Niemcy prowadzili działania mające na celu wymordowanie czołowych polskich działaczy społecznych i politycznych. Szczególną akcją w zakresie eksterminacji przedstawicieli elit społeczeństwa II Rzeczypospolitej na naszym terenie była operacja pod niemieckim kryptonimem Tannenberg (słowo to po niemiecku oznacza Grunwald).

Do realizacji morderczej operacji skierowano Einsatzkommanda 11, 14 i 15 (były to oddziały operacyjne liczące 100 do 120 ludzi wchodzące w skład Einsatzgruppe VI; funkcjonariusze Einsatzgruppe wkraczali na ziemie polskie zaraz za Wehrmachtem; dysponowali spisami polskich patriotów, których należy zabić, przeprowadzali aresztowania i egzekucje). 18 października 1939 roku w Poznaniu odbyła się odprawa funkcjonariuszy Einsatzgruppe VI. Zgodnie z rozkazem Reinharda Heydricha (kierującego Operacją Tannenberg) zaplanowano wówczas przeprowadzenie w dniach 20, 21 i 23 października egzekucji publicznych w czternastu miastach leżących na terenie pięciu powiatów Wielkopolski: gostyńskiego, kościańskiego, leszczyńskiego, śremskiego i średzkiego. Na listach osób przeznaczonych do rozstrzelania znalazło się 275 nazwisk.

We Włoszakowicach (pod wieczór w sobotę 21 października) rozstrzelano: Józefa Kaczmarka (Święciechowa), Andrzeja Kociuckiego (Święciechowa), Wojciecha Mikołajczaka (Święciechowa), Józefa Przerackiego (Krzycko Wielkie), Stanisława Urbaniaka (Dąbcze), Karola Zapłatę (Długie Wielkie) i Ignacego Żmudę (Leszno).

Członkami sądu doraźnego Policji Bezpieczeństwa (Sipo) 14 Einsatzkommando w Poznaniu, a więc bezpośrednimi sprawcami zbrodni 21 października 1939 roku we Włoszakowicach i innych miejscowościach regionu, byli wielkopolscy Niemcy, nierzadko sąsiedzi pomordowanych, w tym osoby publiczne, jak np. Wolfgang Bickerich – pastor kościoła ewangelickiego św. Jana w Lesznie.

Oprac. P. Borowiec